Nga: Lea Ypi

“A mund të na tregoni se si keni mbërritur deri këtu?” Burri që u ul përballë meje, duke mbajtur një vajzë të vogël në prehrin e tij, mërmëriti diçka që unë nuk e kuptoja.

Ashtu kokë-ulur, vështrimi i qe fiksuar te pllakat ngjyrë kafe.

Ai kishte një pamje të telikosur, si shumë të tjerë që kisha parë atë mëngjes.

“Unë jam nga Pokleku”, tha ai. “Ushtarët serbë dogjën shtëpitë dhe ne ecëm derisa arritëm në Kukës, më pas”. . . Ai stepi sërish nga rraskapitja.

Në vitin 1999, gjatë ndërhyrjes së NATO-s në ish-Jugosllavi, qindra mijëra refugjatë kosovarë kaluan kufirin për në Shqipëri.

Kam punuar për një kohë të shkurtër për Kryqin e Kuq, zyrtarisht si përkthyese, megjithëse puna ime e vërtetë ishte të ndihmoja në dallimin mes kosovarëve “autentikë” dhe atyre “të fajshëm”.

Të parët po iknin nga fushata e spastrimit etnik të Sllobodan Millosheviç-it. Këta të fundit ishin shqiptarë të dëshpëruar që pretendonin se ishin kosovarë, në mënyrë që të merrnin ushqim falas.

Meqenëse shumë dokumente identifikimi ishin shkatërruar, vetëm një vendas mund të bënte dallimin.

“Ai thotë se është nga një fshat i Kosovës”, i përktheva shefit tim. “Ka diçka në theksin e tij, megjithatë, thjesht nuk më ngjet fare”.

Burri u mallëngjye. “Unë jam i papunë”, u lut ai. “Kam katër fëmijë. Çfarë ndryshimi bën një qese me oriz. Stomaku është i njëjtë”, tunda kokën.

“A mund të kemi të paktën disa biskota?”, thoshte me tallje vajza e vogël. “Kutitë janë të mbyllura”, thashë dhe pashë sytë e saj të mbushur me lot.

Në atë kohë, u ndjeva pjesë e një misioni fisnik: të mbroja kufirin midis së vërtetës dhe gënjeshtrës, refugjatëve dhe mashtruesve, nevojës së vërtetë dhe manipulimit të sistemit.

Kjo është ndoshta pozita se si ndihen shumica e njerëzve që reflektojnë mbi emigracionin, duke tërhequr një vijë midis përfituesve të merituar dhe të pamerituar të ndihmës.

Dallimi midis azilkërkuesve të vërtetë dhe migrantëve të paligjshëm ekonomikë është vendimtar për të vendosur se cili pranohet e kush përjashtohet.

Të parët shihen si viktima. Këta të fundit si kriminelë.

“A është Shqipëria një vend i sigurt?”,pyetem unë tani. “Nëse po, pse duhet të pranohen shqiptarët në Britaninë e Madhe?”.

Shqipëria ishte teknikisht e sigurt në vitin 1999, kur erdhën qindra mijëra refugjatë kosovarë.

Megjithatë, shumica e njerëzve ishin të dëshpëruar, të paaftë për t’u rikuperuar nga kolapsi i skemave financiare mashtruese në të cilat, sipas FMN-së, dy të tretat e popullsisë kishin investuar.

Ata që u përpoqën të iknin ose vdiqën në det ose u kthyen menjëherë. Në fund të fundit, ata ishin emigrantë ekonomikë, megjithëse të njëjtët njerëz në përgjithësi do të përkufizoheshin si azilkërkues nëse komunizmi nuk do të kishte rënë së fundmi.

Një pjesë e konsiderueshme e diasporës shqiptare mbërriti në Britaninë e Madhe asokohe.

Ata ishin viktima të të njëjtit kolaps: emigrantë ekonomikë të maskuar si refugjatë kosovarë.

Kur nënat e tyre vdiqën në Shqipëri, ata nuk mund të ktheheshin për t’i varrosur.

Ata nuk kishin lidhje me Kosovën. Në Mbretërinë e Bashkuar, nuk u dha asnjë amnisti dhe disa ranë pre e krimit të organizuar.

Të tjetërsuar në tre vende, ata jetuan nën hijen e një sistemi që hezitonte të falte.

Në sipërfaqe, dallimi midis një refugjati dhe një migranti ekonomik ka kuptim.

Për të parën, lidhja kontraktuale me vendin e lindjes është prishur në mënyrë të pariparueshme.

T’u ofrosh atyre strehim nuk do të thotë vetëm për të lehtësuar barrën e vuajtjes, por për të rivendosur simbolikisht kuptimin demokratik të përkatësisë politike.

Por që përfaqësimi politik të funksionojë, rregullat formale nuk mjaftojnë.

Një pacient që humbet jetën në pritje të një ambulance është gjithashtu viktimë e një sistemi të çalë.

Po kështu edhe pensionisti i moshuar që ngrin për vdekje në shtëpi.

Ashtu porsi një njeri i papunë është i paaftë për të ushqyer fëmijët e tij.

Ne nuk i mendojmë këto si dështime sistematike, sepse e barazojmë demokracinë me procedurat formale: të drejtën për të votuar, për t’u shoqëruar me të tjerët, për të folur lirshëm.

Megjithatë, për çështjet ekonomike, ne priremi të fajësojmë individët dhe jo institucionet.

Marrja e përgjegjësisë për migracionin ekonomik është më e nevojshme sesa ofrimi i strehimit për azilkërkuesit.

Shqiptarët e sotëm vulnerabël janë, njëkohësisht, viktima të izolimit komunist dhe kolapsit të tij, të terapisë shokuese të shkaktuar gjatë viteve nëntëdhjetë, të krizës së madhe financiare, të pandemisë dhe tani të krizës së inflacionit dhe energjisë.

Në të ardhmen, ata do të duhet të bëjnë llogaritë edhe me emergjencat mjedisore.

Nuk mund ta reduktojmë gjendjen e tyre në dallime të thjeshta midis shteteve të suksesshme dhe atyre të dështuara ose në imperativa të papërpunuara për të luftuar autoritarizmin dhe për të vendosur sundimin e ligjit.

Migrimi nuk ka të bëjë me atë se kush hyn dhe kush mbetet jashtë, por se kush korr përfitimet e globalizimit dhe kush mban barrën.

Nëpër mendime i jam rikthyer punës time për Kryqin e Kuq me një ndjenjë shqetësimi, madje edhe turpi në rritje.

Kufijtë, si ata që kalojmë gjeografikisht, ashtu edhe ata që ndërtojmë mendërisht, janë gjithmonë çështje konvencionale, shpesh të trashëguara në mënyrë jokritike nga rrëfimet e elitave të privilegjuara në shtetet e privilegjuara. I tillë është dallimi midis migrantëve ekonomikë dhe azilkërkuesve politikë: ligjërisht i besueshëm, natyrisht, por ende i përhumbur moralisht.

Lea Ypi është profesoreshë në teorinë politike në London School of Economics