Nga Shlomo Ben-Ami:

E ndodhur përballë kërcënimit të një fitoreje ruse në Ukrainë, Evropa duhet të vendosë se si të përballet me neo-imperializmin e Vladimir Putinit. Në vend që të varet nga Shtetet e Bashkuara për mbrojtje, Bashkimi Evropian duhet të merret seriozisht me riarmatimin dhe të zhvillojë një pengese të pavarur bërthamore evropiane.

Mark Twain citohet shpesh të ketë thënë: “Historia mund të mos përsëritet, por ajo shpesh rimon”. Ai mund të ketë shtuar se kur historia rimon, rezultatet janë shpesh katastrofike.

Ashtu si ambiciet territoriale të fuqive të Boshtit – Gjermanisë, Italisë dhe Japonisë – përgatitën skenën për Luftën e Dytë Botërore, blloku aktual autoritar i Kinës, Rusisë, Iranit dhe Koresë së Veriut kërkon të shpërbëjë rendin ndërkombëtar liberal. Tani, njësoj si atëherë, konfliktet e ndryshme në mbarë botën mund të shndërrohen në një luftë mbarëbotërore, nëse aleancat ushtarake aktivizohen automatikisht në përgjigje të veprimeve armiqësore nga kundërshtarët.

Merrni, për shembull, mundësinë shumë reale që ish-presidenti amerikan Donald Trump të kthehet në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2025. Duke pasur parasysh shpërfilljen e tij për sigurinë e Evropës, është e qartë arsyeja se përse vendet evropiane, të cilat janë mbështetur te Shtetet e Bashkuara për sigurinë e tyre që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, duhet të shqetësohen.

Por kjo nuk ka të bëjë vetëm me Trump. Duke pasur parasysh ndikimin në rritje të Kinës dhe riekuilibrimin e mëvonshëm të prioriteteve strategjike të SHBA-së, edhe një mandat i dytë i Joe Biden mund të çojë në një angazhim të reduktuar amerikan ndaj NATO-s në favor të AUKUS, aleancës ushtarake që ai krijoi me Australinë dhe Britaninë për të përballuar kërcënimin e Kinës në Indo- Paqësor. Interesi i pakësuar i Amerikës për Ukrainën nënvizon këtë ndryshim, me Evropën e mbetur për të mbushur vakumin e sigurisë që vjen si pasojë e kësaj.

Rrjedhimisht, frika e një lufte të afërt ka zaptuar kryeqytetet evropiane. Kryeministri polak Donald Tusk tha kohët e fundit se Evropa ka hyrë në një “epokë paralufte”, ndërsa presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen paralajmëroi se një luftë tokësore në kontinent “mund të mos jetë e afërt, por nuk është e pamundur”. Ndërkohë, presidenti francez Emmanuel Macron nuk e ka përjashtuar mundësinë e dërgimit të trupave në Ukrainë dhe shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Mbretërisë së Bashkuar, gjenerali Patrick Sanders, ka bërë thirrje për “mobilizim kombëtar” dhe tha se qytetarët britanikë duhet të jenë gati për të luftuar Rusinë.

Ndërsa Rusia përfaqëson një kërcënim të largët për vende si Spanja dhe Italia, shumica e vendeve anëtare të BE-së druhen se presidenti rus Vladimir Putin është në pragun e tyre, duke theksuar mungesën e autonomisë strategjike të Evropës. McKinsey vlerëson se vendet evropiane kanë kursyer 8.6 trilion dollarë gjatë dekadave të fundit, krahasuar me shpenzimet mesatare të mbrojtjes nga viti 1960 deri në vitin 1992, duke zvogëluar numrin e ushtrive të tyre. Të vendosura kryesisht në misione humanitare dhe paqeruajtëse, forcat ushtarake evropiane janë përshkruar si “ushtri bonsai” – versione në miniaturë të ushtrive reale, me përvojë të kufizuar luftarake.

Për më tepër, duke pasur parasysh se industria e mbrojtjes e Evropës mbetet shumë prapa asaj të Rusisë, dhe akoma më shumë asaj të SHBA-së, përforcimi i aftësive ushtarake të Evropës ndoshta do të marrë vite. Është e qartë se e gjithë rezerva e municioneve të Bundeswehr-it (forcat e armatosura) gjerman do të përballonte vetëm dy ditë luftime kundër një kundërshtari si Rusia.

Ndërsa Rusia nuk është aq e fortë sa dikur, Evropa ka arsye të mira për t’u shqetësuar. Vendosmëria e Putinit për të ndryshuar rezultatin e Luftës së Ftohtë është përshkallëzuar në një obsesion pothuajse fetar për rivendosjen e fuqisë perandorake ruse. Lufta e tij e agresionit në Gjeorgji në vitin 2008, aneksimi i Krimesë në vitin 2014 dhe pushtimi i plotë i Ukrainës në vitin 2022 ilustrojnë ambicien e tij të pamëshirshme. Nën Putinin, anijet dhe avionët spiun të Rusisë vëzhgojnë rregullisht kufijtë e vendeve si Suedia, Finlanda, shtetet baltike dhe madje edhe Britania e Madhe.

Agresioni i Putinit e ka detyruar Evropën të braktisë mentalitetin e saj post-historik dhe të merret seriozisht me riarmatimin. Shpenzimet ushtarake nga vendet anëtare të Bashkimit Evropian arritën një rekord prej 240 miliardë eurosh (260 miliardë dollarë) në 2022, një rritje prej 6% nga viti i kaluar, me McKinsey që parashikon që shpenzimet vjetore të mbrojtjes të Evropës mund të rriten në 500 miliardë euro deri në vitin 2028.

Degradimi organizativ dhe material që ka pësuar ushtria ruse gjatë dy viteve luftime intensive në Ukrainë, së bashku me rrezikun që një mobilizim në shkallë të plotë për luftë me NATO-n mund të destabilizojë regjimin e tij, ka të ngjarë të pengojë Putinin nga nisja e fushatave ushtarake shtesë në të ardhmen e parashikueshme. Nëse fitimet e Rusisë në Ukrainë kufizohen në linjat e saj mbrojtëse aktuale pa një fitore vendimtare – një rezultat i kushtëzuar nga mbështetja perëndimore për Ukrainën – oreksi i Putinit për aventura të mëtejshme në Baltik do të zvogëlohej ndjeshëm. Megjithatë, kjo nuk do ta pengonte atë të përpiqej të destabilizonte Moldavinë, Gjeorgjinë, Kaukazin e Jugut, Ballkanin Perëndimor, madje edhe Francën dhe Britaninë e Madhe, as nuk do të kufizonte operacionet e forcave të tij private ushtarake në Afrikë.

Por kërcënimet bërthamore të Putinit pasqyrojnë paaftësinë e Rusisë për të konkurruar me NATO-n në një garë armatimesh konvencionale të llojit që sakatoi Bashkimin Sovjetik në vitet 1980. Edhe pse vendet evropiane ende shpenzojnë më pak për mbrojtje sesa objektivi i NATO-s prej 2% të PBB-së, Rusia nuk mund të barazohet me buxhetin e kombinuar të mbrojtjes të vendeve anëtare të NATO-s, edhe pa SHBA-në.

Por ndërkohë që rritja e shpenzimeve ushtarake mund ta parandalojë Rusinë të sulmojë vendet evropiane, buxhetet më të mëdha të mbrojtjes vetëm nuk do t’i zgjidhin problemet strategjike të kontinentit. Për të mbrojtur veten, Evropa duhet gjithashtu të përmirësojë integrimin dhe ndërveprueshmërinë e kulturave të saj të ndryshme ushtarake dhe sistemeve të armëve. Duke qenë se ky do të jetë një proces i zgjatur, propozimi i von der Leyen për të krijuar një Komisioner të Mbrojtjes të BE-së është një hap në drejtimin e duhur.

Evropa gjithashtu duhet të ulë varësinë e saj nga ombrella bërthamore e SHBA-së. Krijimi i një pengese të pavarur bërthamore evropiane, të cilën vetëm Franca dhe Britania e Madhe mund ta ofrojnë, është vendimtare për të kundërshtuar agresionin e Putinit. Pa një pengesë të tillë, siç theksoi kohët e fundit The Economist, i njëjti arsyetim që e çoi Francën të zhvillonte Force de Frappe (forca sulmuese ushtarake dhe bërthamore) – ideja se Amerika nuk do ta sakrifikonte Nju-Jorkun për Parisin – tani mund të shtrihet edhe në pjesën tjetër të Evropës: A do të ishte e gatshme Franca të rrezikonte Tuluzën për Talinin?

Thënë kjo, edhe nëse Evropa do të përmirësonte aftësitë e saj parandaluese, nuk do të ishte e zgjuar të supozohej se liderët marrin domosdoshmërish vendime racionale. Në librin e saj të vitit 1984 The March of Folly, historiania Barbara Tuchman vëren se liderët politikë shpesh veprojnë kundër interesave të tyre. Luftërat katastrofike të Amerikës në Lindjen e Mesme, fushata fatkeqe e Bashkimit Sovjetik në Afganistan dhe lufta e vazhdueshme midis Izraelit dhe Hamasit në Gazë, me potencialin e saj për t’u përshkallëzuar në një konflikt më të madh rajonal, janë shembujt kryesorë të këtyre gabimeve. Siç vëren Tuchman, marshimi i marrëzisë nuk ka fund. Kjo është pikërisht arsyeja pse Evropa duhet të përgatitet për një epokë vigjilence të shtuar.