Nga Judy Dempsey, Carnegie Europe.

Qeveritë europiane kishin kohë të mjaftueshme për t’u përgatitur për ndryshimet e jashtëzakonshme që po ndodhin në Shtetet e Bashkuara gjatë disa viteve të fundit.

Kur Donald Trump ishte president i SHBA-së në 2017-2021, europianët talleshin me stilin dhe mbështetjen e tij për populistët, kritikuan qëndrimin e tij negativ ndaj NATO-s dhe përçmuan marrëdhënien e tij me presidentin rus Vladimir Putin.

Mbi të gjitha, ata u tronditën pasi mbështetësit e Trump, të zemëruar nga fitorja e Joe Biden, sulmuan Capitol Hill më 6 janar 2021. Vendi që trashëguan Joe Biden dhe Partia e tij Demokratike është polarizuar edhe është bërë më i rrezikshëm. Siç ka thënë vazhdimisht Biden gjatë fushatës, demokracia e Amerikës po minohet.

Vetë themelet e stabilitetit dhe mirësjelljes po kërcënohen. Lideri dikur i padiskutueshëm i Perëndimit nuk mund të merret më si i mirëqenë. Europianët duhet të shqetësohen. Ajo që po ndodh në anën tjetër të Atlantikut nuk është një gabim që administrata Biden mund ta korrigjojë.

Është një trend që sa vjen e po thellohet. Dhe kjo përkon me rritjen e autoritarizmit, në Kinë, Rusi dhe Turqi, por edhe në vendet në Amerikën Latine dhe në Afrikë.

Në vetë BE, demokracia dhe sundimi i ligjit po minohen në Poloni dhe Hungari.

Këto zhvillime po ndodhin në një kohë kur rezultati i luftës së Rusisë në Ukrainë do të ketë një ndikim të thellë jo vetëm në Perëndim, por edhe në Europën Lindore. Ky ndikim, i përkeqësuar nga ajo që po ndodh në Shtetet e Bashkuara, do të jetë në dëm të Europës dhe përfitimit të Rusisë, përveç nëse unioni sjell ndryshime thelbësore në politikën e tij të jashtme, të sigurisë dhe të mbrojtjes.

Sigurisë dhe mbrojtjes europiane jo vetëm që u mungon koherenca – europianët nuk kanë asnjë pikëpamje të përbashkët strategjike apo perceptim të përbashkët të kërcënimit. Një arsye për këto deficite është se europianët e morën si të mirëqenë ombrellën e sigurisë dhe udhëheqjen e ofruar nga Shtetet e Bashkuara që nga Lufta e Dytë Botërore.

Mandati i Trump theksoi ndarjet dhe sulmoi europianët se ishin të lirë duke u mbështetur në garancinë e sigurisë së Shteteve të Bashkuara. Si rezultat i reagimit të Trumpit të paraprirë nga pushtimi i parë i Rusisë në Ukrainë në 2014, disa vende europiane rritën shpenzimet e mbrojtjes.

Kështu, ndërsa administrata e Bidenit, e cila është miqësore me NATO-n i siguroi europianët për angazhimin e Uashingtonit ndaj aleancës, kjo u dha atyre një ndjenjë të rreme sigurie sikur marrëdhënia e vjetër transatlantike të ishte kthyer në rrugën e duhur.

Lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka treguar se sa e dyzuar është bërë marrëdhënia transatlantike. Pa Biden në krye dhe 52 miliardë dollarë (të ndihmës totale ushtarake, financiare dhe humanitare që Uashingtoni ka dhënë për Ukrainën, Putini mund të kishte qenë në gjendje të shtypte ushtrinë e Ukrainës dhe t’i shkatërronte ata moralisht.

Mbështetja e Biden për Ukrainën tani po sfidohet nga seksione të Partisë Republikane. Ata kanë kërcënuar se do të ndalojnë ndihmën ose madje do të shkurtojnë ndihmën financiare dhe ushtarake për Kievin.

Sa i përket europianëve, duke lënë mënjanë mbështetjen e qartë për Ukrainën nga shtetet baltike, Polonia, vendet e tjera të Europës Qendrore dhe Mbretëria e Bashkuar, angazhimi financiar dhe ushtarak ndaj Ukrainës ka ekspozuar asimetrinë e marrëdhënieve transatlantike.

Siç tregojnë të dhënat e fundit nga Instituti i Kielit për Ekonominë Botërore, Shtetet e Bashkuara kanë ofruar 52 miliardë euro. Të gjitha vendet anëtare të BE-së së bashku kanë ofruar rreth 13 miliardë euro, plus 16 miliardë euro nga institucionet europiane, raporton abcnews.al.

“Është mbresëlënëse që vetëm SHBA-ja ka kryer shumë më tepër se të gjitha vendet e BE-së së bashku,” tha Christoph Trebesch, drejtor kërkimi në Institutin e Kielit.

Dhe nëse republikanët marrin kontrollin e Kongresit dhe sfidojnë angazhimin e Uashingtonit ndaj Ukrainës, mbetet për tu diskutuar nëse europianët do të jenë gati të marrin drejtimin financiar, politik dhe ushtarak në mbështetjen e Ukrainës.

Kjo është dobësia thelbësore e marrëdhënieve transatlantike. Europianët janë të papërgatitur për të udhëhequr apo edhe për të kompensuar në një farë mase ndryshimet që po ndodhin në Shtetet e Bashkuara.

Shumica e liderëve europianë nuk do të mbështesin idenë e presidentit Emmanuel Macron për autonomi strategjike. Për më tepër, europianët në përgjithësi nuk i besojnë njëri-tjetrit për sigurinë dhe mbrojtjen kolektive.

Ata, tani për tani, mund të vazhdojnë të mbështeten tek NATO. Por kjo aleancë ka të bëjë dhe mbështetet në udhëheqjen amerikane. Nëse europianët nuk fillojnë të ndajnë barrën, ata nuk do të jenë në gjendje të vendosin stabilitetin dhe paqen në Ukrainë dhe në pjesën tjetër të Europës Lindore.

Dhe ata nuk kanë mundësi të presin për zgjedhjet e ardhshme presidenciale në SHBA.