Shkruar për The Guardian nga Cas Mudde

Cas Mudde është profesor i Stanley Wade Shelton UGAF, i çështjeve ndërkombëtare në Universitetin e Gjeorgjisë dhe autor i The Far Right Today.

Ndërsa Donald Trump po i afrohet përfundimit (zyrtarisht) të garës për nominimin republikan dhe intensifikon sulmet e tij ndaj NATO-s, politikanët evropianë më në fund kanë filluar të ndajnë hapur shqetësimin e tyre për të ardhmen e sigurisë evropiane në përgjithësi – dhe NATO-s në veçanti.

Siç ka shpjeguar me elokuencë Ivo Daalder, një ish-ambasador i SHBA-së në NATO, një presidencë e dytë e Trump nuk mund të nënkuptojë domosdoshmërisht fundin e aleancës, por do ta ndryshonte rrënjësisht atë dhe do të thoshte se evropianët do të duhej të mbroheshin kryesisht.

Gjatë administratës së tij të parë, Trump e bëri të qartë se sulmet e tij ndaj NATO-s nuk ishin thjesht mish i kuq për bazën gjithnjë e më izolacioniste të partisë republikane. Si president, ai tronditi edhe liderët më pro-SHBA në Evropë duke refuzuar të afirmojë nenin 5 të NATO-s – me fjalë të tjera, duke thënë se SHBA nuk do t’i vinte në ndihmë një vendi tjetër të NATO-s nëse do të sulmohej. Kjo bëri që kancelarja e atëhershme gjermane, Angela Merkel, një transatlanticiste e vendosur, të deklaronte hapur se Evropa duhet të jetë e gatshme të shkojë e vetme. Por shtatë vjet dhe një pushtim (i dytë) rus i Ukrainës më vonë, Evropa nuk është aspak gati.

Sigurisht, buxhetet e mbrojtjes të (disa) vendeve anëtare të BE-së janë rritur dhe shqetësimet ushtarake janë në qendër të diskutimeve politike, por disa nga pyetjet kryesore rreth sigurisë evropiane mbeten pa përgjigje. A duhet të krijohet një aleancë ushtarake evropiane dhe nëse po, a duhet të jetë pjesë e NATO-s? Nëse po, cili duhet të jetë roli i saj dhe çfarë përgjegjësish të reja do të kishin SHBA-të ndaj Evropës? Nëse jo, cila do të ishte marrëdhënia me Mbretërinë e Bashkuar, një nga vendet e pakta evropiane me një ushtri të qëndrueshme dhe me aftësi bërthamore?

Pavarësisht nga forma e saj specifike dhe marrëdhënia e saj me NATO-n (si dhe me Mbretërinë e Bashkuar dhe SHBA), është absolutisht thelbësore që zhvillimi i një infrastrukture të re ushtarake evropiane të mos jetë një projekt elitar. Politikanët dhe ekspertët ushtarakë po diskutojnë padyshim shumë nga këto çështje kyçe tani, por pak nga kjo po bëhet në publik. Dhe ndërsa shqetësimet e sigurisë kombëtare justifikojnë fshehtësinë për disa detaje, është jetike si për demokracinë ashtu edhe për mbrojtjen evropiane që këto diskutime të bëhen pjesë e debatit më të gjerë politik.

Ka të paktën dy arsye për një përfshirje më të gjerë të publikut në formimin e një “ushtrie evropiane” të re: pranimi popullor dhe kontrolli demokratik.

Ndërtimi i një ushtrie të re evropiane kërkon shuma masive parash dhe një numër të konsiderueshëm personeli. Nëse ka një gjë në të cilën kritika e Trump ishte e vlefshme, ajo ishte se shumica e anëtarëve evropianë të NATO-s kanë qenë kryesisht të lirë për nivelin e çoroditur të shpenzimeve ushtarake të SHBA. Një forcë mbrojtëse evropiane që është më pak e varur nga SHBA-ja do të kërkojë rritje të konsiderueshme të shpenzimeve ushtarake në nivel kombëtar dhe të mundshëm edhe mbikombëtar. Dhe ndërsa shpenzimet e përgjithshme të mbrojtjes janë rritur në të gjithë BE-në, shumica e anëtarëve të NATO-s mbeten nën pragun (tashmë të ulët) prej 2% për të cilin u nënshkruan në samitin e NATO-s në 2014. Natyrisht, këto janë para që nuk mund të shpenzohen për çështje të tjera. Prandaj, prioriteti i shpenzimeve ushtarake duhet t’i shpjegohet dhe mbrohet popullatës si pjesë e debatit politik.

Por edhe më e rëndësishmja, për ta bërë Evropën ushtarakisht më pak të varur nga SHBA, ajo do të duhet të rrisë ndjeshëm numrin e trupave. Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, numri i personelit ushtarak të BE-së është ulur me pothuajse dy të tretat. Aktualisht, ushtria më e madhe e një shteti anëtar të BE-së (Franca) është vetëm një e gjashta e madhësisë së ushtrisë amerikane. Në fakt, numri i personelit ushtarak amerikan është afërsisht i barabartë me numrin e të gjitha vendeve të BE-së së bashku. Për të kompensuar mungesën e SHBA-së, ose të paktën disponueshmërinë e kufizuar, BE-së do t’i duhet të dyfishojë, nëse jo trefish, numrin e trupave të saj. Edhe nëse britanikët do të ishin të gatshëm të bashkoheshin, afërsisht 140,000 trupat e tyre nuk do ta ndryshonin këtë.

Për ta arritur këtë jo vetëm që duhen shumë para, por edhe një përmirësim serioz në atraktivitetin e një karriere ushtarake. Ndërsa ushtria është ndër institucionet publike më të besuara në shumë vende evropiane, kjo nuk do të thotë se një karrierë në ushtri konsiderohet veçanërisht tërheqëse ose prestigjioze. Dhe deri më tani, lufta Rusi-Ukrainë ka çuar në një rënie të rekrutimit, në vend të rritjes, midis ushtarakëve të BE-së, pavarësisht fushatave të qeverisë.

Disa të brendshëm ushtarakë kanë kërkuar tashmë rikthimin e shërbimit ushtarak, të cilin shumë vende të BE-së ose e hoqën ose e pezulluan pas Luftës së Ftohtë. Ka shumë për të thënë për këtë, si nga këndvështrimi pragmatik ashtu edhe nga ai demokratik. Një ushtri profesionale më e vogël dhe e përhershme e mbështetur nga një forcë civile më e madhe dhe e përkohshme është më kosto-efektive, më fleksibël në aspektin operacional dhe me bazë popullore. Por do të kërkojë gjithashtu mbështetje shumë më të gjerë popullore, veçanërisht nga të rinjtë, të cilët do të duhet të bëjnë shërbimin ushtarak. Kjo nuk do të lehtësohet nga fakti se shumica e politikanëve që do t’u bënin thirrje të rinjve për të bërë këtë investim nuk e bënë vetë shërbimin ushtarak.

Së fundi, Evropa nuk duhet të bëjë të njëjtin gabim si SHBA dhe të ndërtojë një kompleks ushtarako-industrial që krijon një mbytje në ekonomi dhe politikë. Siç tha presidenti amerikan Dwight D Eisenhower, vetë një gjeneral legjendar i ushtrisë amerikane me pesë yje, në mënyrë profetike në fjalimin e tij lamtumirës në vitin 1961: ”Ne duhet të ruhemi nga përvetësimi i ndikimit të pajustifikuar, qoftë i kërkuar apo i pakërkuar, nga kompleksi ushtarak-industrial”. Kjo mund të arrihet vetëm përmes kontrollit demokratik, i cili në vetvete është i mundur vetëm me një nivel të lartë llogaridhënieje dhe transparence. Fatkeqësisht, shumica e vendeve kanë lëvizur pikërisht në anën tjetër që nga sulmet terroriste të 11 shtatorit, duke rritur autoritarizmin, fshehtësinë dhe mbikëqyrjen.

Në prag të zgjedhjeve evropiane në qershor, Partia Popullore Evropiane e krahut të djathtë e ka kthyer fokusin e saj te mbrojtja, duke sugjeruar krijimin e një posti “komisioneri të mbrojtjes” në nivel të BE-së dhe një “ombrellë bërthamore” evropiane. Ky është një fillim i mirë, por e majta nuk duhet ta lërë këtë çështje vendimtare djathtas. Si e djathta joliberale ashtu edhe ajo neoliberale do të favorizojnë një kompleks ushtarak-industrial kryesisht të pakontrolluar. I takon (qendrës së majtë) të zhvillojë dhe mbrojë një plan për një ushtri evropiane që gjen një pozicion demokratik midis pacifizmit dhe militarizmit./Demokracia