Vizita e fundit zyrtare e kancelares Angela Merkel në Shtëpinë e Bardhë ka një rëndësi të veçantë politike.

Presidenti Biden i ka vendosur të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit në krye të agjendës së tij, ashtu si këto vlera janë nën sulm si brenda ashtu edhe jashtë Evropës.

Nuk ka shumë qilima të kuq dhe mirënjohje për vizitën e fundit zyrtare të Angela Merkel në Shtetet e Bashkuara si kancelare gjermane. Çfarë ndryshimi nga vitet e mëparshme kur Donald Trump ishte në Shtëpinë e Bardhë. Ai e kishte përbuzur Merkelin, e kështu edhe Gjermaninë.

Trump kishte vetëm lavdërime për ato vende të Bashkimit Evropian që ose u treguan të ashpër për sundimin e ligjit ose kritikuan BE-në.

Sundimi i ligjit, të drejtat e njeriut dhe ajo që po ndodhte në fqinjësinë e menjëhershme të Evropës dhe brenda vetë BE-së nuk e shqetësuan Trump. Kishte të bënte me atë se sa më shumë probleme të kishte Evropa, aq më të mëdha ishin shanset që BE-ja të shpërbëhej.

Presidenti i SHBA-së, Joe Biden është ndryshe.

Kina është një nga prioritetet e tij të politikës së jashtme. Për shkak të kësaj, Shtetet e Bashkuara duan një Evropë të fortë dhe të bashkuar të ankoruar në një partneritet transatlantik që mund të mbrojë veten në të gjitha frontet.

Megjithatë, Merkel po e lë pas Evropën sepse këtë shtator largohet nga kancelaria, pas gati gjashtëmbëdhjetë vjetësh në pushtet.

Evropa, duke përfshirë edhe fqinjtë e saj jo të BE-së, nuk do të mund t’i bëjë ballë ngritjes politike, ekonomike dhe ideologjike të Kinës ose ndërhyrjes së vazhdueshme të Rusisë.

Gjatë dekadës së kaluar, disa shtete anëtare të BE-së kanë sfiduar sundimin e ligjit, lirinë e medias dhe një gjyqësor të pavarur.

Pa këto parime themelore, funksionimi i demokracisë është në rrezik. Siguria ligjore e qytetarëve nuk mund të garantohet.

Kjo është ajo që po ndodh në Poloni, anëtari i pestë i BE-së më i populluar dhe një vend që ka potencial të madh për të luajtur një rol kyç në marrëdhëniet e BE-së me Ukrainën, Bjellorusinë dhe Rusinë.

Por, mënyra me të cilën Partia qeverisëse e Ligjit dhe Drejtësisë (PiS) ka sulmuar pavarësinë e Tribunalit Kushtetues dhe e ka mbushur me mbështetës besnikë është sfiduese për atë që Polonia nënshkroi në vitin 2004 kur u bashkua me BE-në, e që është pikërisht sundimi i ligjit.

Pastaj, një tjetër pikë sovraniteti u dha nga Varshava në Bruksel.

Por, Gjykata Evropiane e Drejtësisë me 14 korrik vendosi një Dhomë të Veçantë Disiplinore e ngritur nga PiS, e cila sfidon drejtpërdrejt ligjin e Bashkimit Evropian.

Polonia mund të jetë afër largimit nga normat ligjore të BE-së.

Pasojat për të dy palët janë të paparashikueshme.

Sundimi i ligjit dhe integriteti i gjykatave në veçanti janë sfiduar vazhdimisht në vendet e tjera të BE-së, duke përfshirë Bullgarinë, Rumaninë dhe Hungarinë.

Sa i përket medias, jeta e disa gazetarëve në vendet si Greqia, Malta dhe kohët e fundit  Holanda, është në rrezik të madh. Për më tepër, kundërshtarë ka me bollëk, që nga Holokausti, ndryshimi i klimës, koronavirusi, si dhe roli i Rusisë në Ukrainën Lindore.

Ashtu sikur në të kaluarën, kur BE-ja ishte ndërtuar mbi rrënojat e Luftës së Dytë Botërore dhe po zhvendosej në librat e historisë në vend që të ishte një strukturë arkitektonike që kërkonte kujdes të vazhdueshëm.

Kjo është arsyeja pse Bjellorusia ndikon në arkitekturën morale dhe politike të Evropës.

Ky është një vend që mes viteve 1939 dhe 1945 u copëtua nga nazistët dhe Ushtria e Kuqe, si dhe një vend qytetarët e të cilit tani po luftojnë për të drejtat dhe vlerat që qytetarët e BE-së kanë gëzuar gjatë dekadave të fundit.

Megjithatë, edhe pse Bjellorusia është fqinji i BE-së, gjatësia e jashtëzakonshme që regjimi po ndjek për të shkatërruar shoqërinë përmes shtypjes, ndalimeve dhe shkeljes së dinjitetit dhe aspiratave njerëzore nuk e ka tronditur pjesën më të madhe të Evropës. Sanksionet e BE-së nuk e kanë ndaluar shtypjen.

Ndoshta vendimi i Presidentit të Bjellorusisë, Alexander Lukashenko për të dërguar me cinizëm qindra refugjatë në Lituani mund të ndryshojë mendimin evropian, duke pasur parasysh frikën patologjike të refugjatëve dhe migrantëve që kanë shumë vende anëtare të BE-së.

Përveç kësaj, përtej historisë dhe kufijve, Bjellorusia dhe Polonia kanë diçka të përbashkët thelbësore, është përvoja e një lufte për liri dhe siguri. Ky i fundit nuk është një term ekskluzivisht ushtarak, por nënkupton sigurinë që qytetarët kanë se ata do të marrin dëmshpërblim para gjykatave të pavarura dhe do të kenë qasje tek avokatët e pavarur. Kjo mungon në Bjellorusinë e sotme.

Një luftë po zhvillohet edhe në Poloni dhe vendet e tjera të Bashkimit Evropian. Pa një shtet të fortë dhe të pavarur të ligjit brenda BE-së, Evropa nuk do të jetë në gjendje të mbrojë veten nga sistemet jodemokratike që kërkojnë të ndikojnë në drejtimin e ardhshëm të saj.

Kjo është arsyeja pse vizita e Angela Merkelit në Shtëpinë e Bardhë është më shumë se e rëndësishme simbolikisht. Ka një rëndësi të veçantë politike sepse Joe Biden i ka vendosur të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit përsëri në krye të agjendës së politikës së jashtme dhe asaj të brendshme të administratës.

Këto janë vlera që Merkel i përqafoi kur mori detyrën në vitin 2005 dhe ato janë ende pranë saj.

Por, nevojat e realpolitik-ut të nxitura nga ndjenja e rritjes së pashmangshme të Kinës dhe ndërhyrja e vazhdueshme e Rusisë, sulmet kibernetike si dhe fushatat dezinformuese në zgjedhjet evropiane mund të kenë dëmtuar angazhimin e saj për vlera të tilla.

Nuk është vonë për pasardhësin e saj që të shpëtojë ato vlera që ndërtuan Evropën pas vitit 1945 dhe pas atij 1989.

Ata ende përcaktojnë kontinentin. Por, për sa kohë?