Kanë kaluar dy dekada prej përfundimit të luftës në Kosovë dhe shteti ende nuk ka një institut i cili do të hulumtonte dhe dokumentonte krimet e luftës në Kosovë. Ekspertë të kësaj fushe, nevojën për themelimin e një institute të tillë po e konsiderojnë urgjente dhe po kërkojnë që krimet e luftës të dokumentohen.

Në muajin shtator të këtij viti do të duhej të dorëzohej analiza për themelimin e Institutit për hulumtimin e krimeve të luftës, nga grupi punues i formuar prej ish-ministres së Drejtësisë, Albulena Haxhiu.

Ky proces ka ngecur meqë qeveria Kurti ishte rrëzuar me mocion mos-besimi në Kuvendin e Kosovës, ndërkohë qeveria aktuale ende nuk i ka dhënë mandat grupit të ri të ekspertëve për themelimin e Institutit.

Ministri i Drejtësisë, Selim Selimi e ka dërguar në Qeveri propozimin për themelimin e grupit punues për përgatitjen e analizës për themelimin e Institutit për hulumtimin e krimeve të luftës.

“Unë rishtazi e kam dërguar kërkesën në qeveri për të themeluar grupin e ri, për të treguar se si do të bëhet, apo kur do të bëhet Instituti për krime të luftës, shpresoj që në mbledhjen e ardhshme të qeverisë të paraqitet ky propozim dhe të fillojë ky grupi që mund të bëjë hulumtimin e domosdoshëm për themelimin e Institutit. Pozicioni im politik dhe si bartës i institucionit është që të kemi një institut për hulumtimin e krimeve të luftës që do t’i shërbejë memories kolektive tonë dhe brazave të ardhshëm”, kishte deklaruar Selimi në seancën e 25 shtatorit.

Por ish-ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu nuk ka besim se qeveria aktuale do të shtyjë përpara këtë çështje.

Sipas saj, nëse ministri aktual do të vazhdonte punën e qeverisë paraprake, drafti i parë për formimin e institutit do të ishte i gatshëm në muajin që shkoi.

“Në vend që me të njëjtën qasje të punoj edhe qeveria aktuale ,sidomos për çështjet e krimeve të luftës, është e pafalshme që Kosova ende nuk i ka të dokumentuara krimet e luftës, të gjitha çka mund t’i kemi janë nga organizatat qoftë vendore apo ndërkombëtare ku bazohemi… dhe padyshim që unë nuk kam besim duke parë qasje ne tyre në raport, qoftë me temën që adresuam sot barazimin e të pagjeturve me të zhvendosurit, qoftë me tërheqjen e projektligjit që adreson gjykimin në mungesë”, thotë ajo për Kosovapress.

Një institut për hulumtimin e krimeve të luftës ishte themeluar në vitin 2011, por me vendim të Qeverisë së Kosovës, drejtuar nga Ramush Haradinaj, i njëjti ishte mbyllur në vitin 2018, me arsyetimin se nuk ka treguar rezultate të mjaftueshme.

Institutin e kishte drejtuar profesori i së drejtës penale, Ismet Salihu, i cili thotë se i njëjti duhet urgjentisht të hapet dhe mos të rekrutohet staf politik por ekspertë të fushës.

“Instituti për hulumtimin e krimeve të luftës duhet urgjentisht të rihapet dhe t’i krijohen atij institut kushtet optimale, të shpallet një konkurs publik dhe të rekrutohet një staf jo politik, një staf ekspertësh, i cili edhe bashkëndjenë krimet që janë kryer gjatë luftës. Aty duhet të jenë së paku të punësuar 12 deri 15 persona të profileve të ndryshme, juristë, ekonomistë, psikologë, sociologë”, thotë Salihu.

Ai thotë se duhet bërë një plan që parasheh brenda një periudhe prej pesë vjet të hulumtohen të gjitha krimet e luftës në Kosovë.

“Kanë kaluar 20 vite nga përfundimi i luftës, dëshmitë zbehen, shkatërrohen, dëshmitarët një pjesë e tyre ndërrojnë jetë, urgjentisht duhet të hapet dhe urgjentisht të rekrutohet stafi dhe të fillohet puna me një plan operativ të kryerjes së këtyre hulumtimeve”, shton ai.

Sipas tij, hulumtimet duhet botuar të veçanta sa i përket masakrave të kryera, dhe të njëjtat fakte të publikohen edhe në mënyrë digjitale.

Lidhur me këtë, Ehat Miftaraj, drejtor i Institutit të Kosovës për Drejtësi, thotë se ka pasur mungesë të vullnetit politik sa i përket hetimit të krimeve të luftës.

“Instituti i Kosovës për Drejtësi, në raportin e fundit që ka publikuar lidhur me krimet e luftës në Kosovë ka shfaqur mungesën e vullnetit politik në nivel të Kuvendit, në nivel të Qeverisë, për të hetuar, ndjekur, gjykuar krimet e luftës. Një problematikë është edhe dokumentimi i krimeve të luftës në Kosovë… Kosova duhet të ketë një strategji për krimet e luftës e cila duhet të jetë gjithëpërfshirëse, përveç kërkesës së vullnetit politik për hetimin, ndjekjen dhe gjykimin e krimeve të luftës, duhet të jetë edhe dokumentimi apo përmbledhja, sistematizimi i të gjitha atyre informative, dosjeve që janë mbledhur”, thotë ai.

Instituti për hulumtimin e krimeve të luftës deri në mbylljen e tij më 2018, kishte publikuar tetë libra për vrasjet, personat e pagjetur, gjenocidin serb dhe shkatërrimin e monumenteve dhe pronave shqiptare.

Në emrat që janë dërguar nga Ministria e Drejtësisë për miratim në qeveri thuhet se do të ketë një përfaqësues nga Ministria e Arsimit, një nga Fakulteti Juridik apo Ekonomik dhe një nga shoqata e Veteranëve të UÇK-së.

Anëtarë të grupit listohen si anëtarë Agim Gashi nga Kryqi i Kuq, Ahmet Grajçevci përfaqësues nga Këshilli i Shoqatave të familjarëve të zhdukur, Arsim Gërxhaliu nga Instituti i Mjekësisë Ligjore, Baki Sfirca përfaqësues nga Ministria E drejtësisë, Behxhet Shala nga KLMDNj, Drita Hajdari nga Prokuroria Speciale, Fadil Gashi nga Policia e Kosovës, Feride Rushiti nga QKRMT, Hysen Azemi nga Shoqata e Arkivave të Kosovës, Jahja Lluka anëtar, Kushtrim Gara nga Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur, Luigj Ndou nga ICMP, Meriman Braha nga Shoqata e të burgosurve politik, Nysrete Kumnova nga shoqata “Thirrjet e Nënave”, Sanije Ismajli nga Agjencia e Statistikave të Kosovës, Sheremet Ahmeti në cilësinë ekspertit dhe Valentina Vitali nga EULEX-i.