“Inciativa Globale Kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar” ka publikuar sot raportin “Korrupsioni i organizuar: Financimi i Partive Politike ne Ballkanin Perendimor”.
Sipas këtij raporti, politika luan një rol qendror si në luftimin dhe përjetësimin e korrupsionit. Sipas serisë Infrastruktura e Integritetit të Iniciativës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional, e cila analizoi korrupsionin dhe anti-korrupsionin në gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor (BP6). Këto raporte përdorin termin “korrupsion i organizuar” për të shpjeguar se si korrupsioni është ngulitur në ekonominë politike të shumë vendeve të rajonit, raporton portali Front Online. Korrupsioni i organizuar është një “simbiozë e krimit të organizuar, metodave kriminale dhe korrupsionit të nivelit të lartë, i cili krijon një ekosistem të shtrembër që pasuron dhe mbron ata që kanë akses në pushtet”, thuhet mes tjerash në këtë raport që është publikuar sot.
Financimi politik sigurisht përfshin mënyrën se si financohen partitë politike dhe zgjedhjet. Kjo ka të bëjë me marrjen e pushtetit.
Për të zbërthyer dhe analizuar çështjen, tre komponentë të financimit politik trajtohen në këtë raport:
Pikat kryesore nga analiza në Kosovë
Financimi i Partive Politike dhe Zgjedhjeve
Si Ligji për Zgjedhjet e Përgjithshme ashtu edhe Ligji për Partitë Politike kanë përcaktuara në mënyrë sipërfaqësore situata që kërkojnë gjoba në lidhje me secilën nga dispozitat e financimit. Të dyja ligjet tentojnë të mbajnë normat e dënimit jashtëzakonisht të ulëta, dhe ato janë të formuluara në mënyrë të paqartë dhe, në raste të caktuara, bien ndesh me njëra-tjetrën. Në këto ligje ka edhe mbikëqyrje joefikase por edhe dispozita kontradiktore.
Partitë politike zakonisht i paraqesin në kohë raportet e tyre financiare vjetore dhe zgjedhore. Kjo është e motivuar nga gjoba e mundshme, e cila mund të arrijë deri në 5 000 €, plus interesin ditor të shtuar prej 1%. Deri më sot, nuk ka pasur raste të raportuara në të cilat palët janë dënuar për paraqitje të deklaratave të pasakta
Ndërmarrjet publike
Kosova ka rreth 20 Ndërmarrje Publike. Shumica prej tyre duket se kanë disa kohë që funksionojnë pa fitime, madje edhe me humbje. Si institucionet qendrore ashtu edhe ato komunale duket se kanë dështuar në kryerjen e detyrës së tyre për t’i shërbyer interesit publik si aksionarë të këtyre NP-ve. Raportet e Zyrës Kombëtare të Auditimit për vitin 2020 theksuan se nga 14 ndërmarrje publike të audituara, 12 morën opinione negative për shkak se pasqyrat e tyre financiare nuk jepnin një pamje të vërtetë dhe të drejtë të subjektit dhe nuk ishin përpiluar në përputhje me rregullat e standardet ndërkombëtare të kontabilitetit.
Të gjitha NP-të në Kosovë, pa përjashtim, po përballen me një sërë problemesh shkatërruese, duke përfshirë kontratat e pafavorshme, problemet e likuiditetit; mbipunësim, shpesh për shkak të nepotizmit, dhe në shumë raste me paga shumë më të larta; dyfishimi i pozicioneve; promovime të parregullta dhe më shumë.
Raporti ka përmendur si rast studimor rënien e Telekomit të Kosovës:
Rënia e Telekomit të Kosovës
Nga viti 2008 deri në vitin 2015, Telekomi i Kosovës ka paguar mbi 250 milionë euro dividendë në buxhetin qendror. Megjithatë, rënia e tij filloi në vitin 2009, kur Telekomi nënshkroi një kontratë me Dardafon.Net LLC për themelimin e operatorit privat virtual Z-Mobile. Në fillim të vitit 2019, pas një hetimi parlamentar, u konstatua se kontrata e nënshkruar ndërmjet Telekomit dhe Z-Mobile përmban kushte të pafavorshme. Vlerësohet se gjatë periudhës dhjetëvjeçare të kësaj kontrate, nga viti 2009 deri në vitin 2019, Telekomi ka humbur mbi 100 milionë euro të hyra.
Prokurimi Publik
Në përgjithësi, të gjeturat tregojnë se integriteti në sistemin e prokurimit publik në Kosovë ka qenë i dobët. Faktorët politikë duket se kanë qenë shtytësit kryesorë pas vendosjes së praktikave joformale të përhapura në këtë sektor.
Organi Shqyrtues i Prokurimit mbeti pa anëtarë të bordit për më shumë se 16 muaj duke filluar nga marsi i vitit 2021, gjë që rezultoi me bllokimin e më shumë se 100 projekteve dhe tenderëve të iniciuar nga institucionet e Kosovës. Rastet në të cilat anëtarët e Organit Shqyrtues të Prokurimit dhe ekspertët janë subjekt i akuzave për korrupsion duket të jenë të zakonshme.
Në raport përmenden dy raste të keqpërdorimeve:
Kontrata për autostradën Prishtinë-Shkup
Kontrata e ndërtimit për autostradën Prishtinë-Shkup u nënshkrua në vitin 2014 ndërmjet qeverisë së Kosovës dhe ENKA-Bechtel, një partneritet i përbashkët turko-amerikan. Që nga fillimi, shoqëria civile dhe media ishin kritike ndaj projektit, i cili fillimisht u vlerësua se do t’u kushtonte taksapaguesve rreth 600 milionë euro, megjithëse kontrata e tij nuk u bë kurrë publike. Në shtator 2017, vetëm pak ditë pas formimit të koalicionit të ri qeveritar, Bechtel Enka rindez pretendimet e saj për dëmshpërblim. Këtë herë, Bechtel doli publikisht me kërkesën e saj për kompensim, e cila arriti në 63.3 milionë euro për periudhën 2014–2016. Vetëm 18 ditë pas ardhjes në pushtet, qeveria e re arriti një marrëveshje me Bechtel për të paguar 53 milionë euro dëmshpërblim. Si rezultat, një hetim penal fillestar kundër ministrit të infrastrukturës nisi në qershor 2018, vetëm disa ditë pasi qeveria autorizoi pagesën e parë për Bechtel. Akuzat u konfirmuan në shkurt 2022 dhe akuza shtesë u ngritën edhe ndaj dy zyrtarëve të tjerë në këtë ministri.
Kryetari i Komunës së Istogut dhe familja
Nga viti 2003 deri në vitin 2004, një kompani private e quajtur Macon ndërtoi një ndërtesë shtatëkatëshe në pronën komunale, megjithatë komuna nuk kishte asnjë hapësirë banimi në ndërtesë. Macon zyrtarisht ishte në pronësi të familjes së kryetarit të atëhershëm të Komunës së Istogut. Në qershor të vitit 2021, ish-kryebashkiaku mori një dënim simbolik me një vit burg për favorizimin e kompanisë së tij familjare dhe dhënien e një tenderi për infrastrukturën prej 289 000 € në vitin 2014. Gjithashtu atij iu ndalua të merrte ndonjë rol publik për një periudhë prej një viti.
Më gjerësisht raporti: https:
//globalinitiative.net/analysis/organized-corruption-political-financing-western-balkans/
