Në librin e saj të famshëm “Sëmundja si metaforë”, Susan Sontag – vetë një e mbijetuar nga kanceri, e cila vite më vonë u prek nga një tjetër tumor – na paralajmëroi që të mos e shohim shëndetin e keq si një metaforë të disa të sëmundjeve të tjera sociale.
”Unë mendoj se sëmundja nuk është një metaforë, dhe kjo është mënyra më e vërtetë për ta trajtuar këtë sëmundje“–shkroi ajo. Por ndërsa pandemia globale nisi të përhapej me shumë vrull vitin e kaluar, shumë njerëz nuk arritën që të zbatojnë këshillën e saj.
Zërat të ndryshëm, nga një zëdhënës të Shtetit Islamik, sportisti i njohur amerikan HulkHogan dhe deri tek pastori konservator nga Florida, Rick Wiles, deklaruan se virusi ishte një ndëshkim nga Zoti. Zëra të tjerë, me një përmasë më shumë ambientaliste, sugjeruan se pandemia ishte hakmarrje e natyrës ndaj racës njerëzore.
Edhe pse të them të drejtën, kishte zëra më të fortë që paralajmëronin kundër antropomorfizimit të “Nënës Natyrë”. Ndërkohë qarkulloi edhe ideja e vjetër se raca njerëzore është virusi, nga i cili Toka po përpiqet ta marrë veten.
Politikanët e cilësuan pandeminë si një luftë. Arundhati Roy e quajti atë “një portal, një portë hyrëse midis një bote dhe botës tjetër”. Dhe pati shitje rekord të romanit “Murtaja” të shkrimtarit francez Albert Camus, botuar për herë të parë në vitin 1947.
Unë nuk bleva asnjërën prej tyre, dhe asgjë që shkruhej rreth ndëshkimit hyjnor ose tokësor, apo mbi ëndrrat për një të ardhme më të mirë. Shumë njerëz donin të mendonin se disa të mira do të dilnin nga ky tmerr, se ne si specie do të mësonim në një fare mësime disa leksione të virtytshme, dhe do të dilnim nga bllokimet si flutura të shkëlqyera të Epokës së Re, duke krijuar më me elegancë, me më pak lakmi, më me mençuri nga pikëpamja ekologjike, duke qenë shoqëri më pak raciste, më pak kapitaliste, dhe më shumë gjithëpërfshirëse.
Kjo më dukej, dhe më duket ende si një mënyrë të menduari utopik. Koronavirusi nuk më bëri përshtypje si ndonjë paralajmërues i socializmit. Strukturat e fuqisë botërore dhe përfituesit e tyre, nuk do t’i dorëzohen lehtë një idealizmi të ri.
Nuk mund të mos më dukej e çuditshme nevoja jonë e çuditshme, për ta imagjinuar të mirën që del nga e keqja. Evropa në kohën e epidemisë së Vdekjes së Zezë, dhe më vonë Londra gjatë Murtajës së Madhe, nuk ishin plot me njerëz që përpiqeshin të shihnin anën pozitive të gjërave. Njerëzit ishin shumë të zënë me përpjekjet për të mos vdekur.
Ne nuk jemi rastësisht speciet dominuese në këtë planet. Ne kemi aftësi të mëdha për mbijetesë. Dhe do të mbijetojmë. Por dyshoj se do të ketë një revolucion social, të nxitur nga leksionet që do të na lërë kjo pandemisë. Por nga ana tjetër e është e sigurt se dikush mund të shpresojë për përmirësimin e gjërave dhe të luftojë për këtë, dhe ndoshta fëmijët tanë do ta shohin – ose do ta bëjnë – më të mirë këtë botë.
Është një pjesë e tragjedisë sonë, që në këtë kohë krize ne jemi të mallkuar, në shumë vendetë botës, përfshirë 3 vende që i kam më shumë për zemër, të kemi në krye udhëheqës cinikëdhe me mendje të mbrapshta. Në Indi, qeveria e Narendra Modi e përdori pandeminë për t’ua hedhur fajin myslimanëve.
Në Britani, Boris Johnson (megjithëse u sëmur vetë nga virusi), e trajtoi krizën me njëpaaftësi epike, duke minimizuar në fillim rreziqet, duke reaguar shumë pak dhe shumë vonë,dhe duke vazhduar të luante kartën kundër emigracionit të mbështetësve të Brexit, pavarësisht nga fakti se mjekët dhe infermierët që u kujdesën në spital ishin emigrantë, dhe nga faktit tjetër se Shërbimi Shëndetësor Kombëtar Britanik, varet në tërësi nga aftësitë dhe guximi i tyre.
Dhe në Amerikën e Donald Trump, ku asgjë nuk ishte më e paimagjinueshme, dhe pavarësisht sesa poshtë ra ai dhe ndjekësit e tij, ekzistonte gjithmonë një nivel edhe më i ulët për t’u zhytur. Në Trumpistan, virusi (ashtu si gjithçka tjetër) u politizua, u minimizua si rrezik, u quajtur një hile e demokratëve; u tallën shkencëtarët, dhe reagimi i dobët i administratës ndaj pandemisë u la në hije nga një mori gënjeshtrash.
Mbështetësit e Trump bullizuan ata që mbanin maska, numri i të vdekurve u rrit frikshëm, teksa këta të fundit nuk patën as respektin më minimal nga një sharlatan i dashuruar me vetene tij dhe që pretendonte, përballë të gjitha provave për të kundërtën, se po e bënte sërish madhështore Amerikën.
Riparimi i dëmeve të shkaktuara nga këta njerëz në këto kohë, nuk do të jetë i lehtë. Unë mund të mos i shoh sa të jem gjallë. Mund të duhet një brez ose më shumë. Dëmi social i vetë pandemisë, frika nga jeta jonë e vjetër sociale, në bare dhe restorante, salla vallëzimi dhe stadiume sportive, do të kërkojë kohë për t’u zhdukur (edhe pse një përqindje njerëzish duket se nuk kanë më frikë).
Ne do të përqafohemi dhe puthemi sërish. Por a do të shihen më filma në kinema? A do të ketë librari? A do të ndihemi mirë në vagonat e metrove të mbushura me njerëz? Dëmi social, kulturor dhe politik i këtyre kohëve, thellimi i përçarjeve tashmë të thella në shoqëritë eshumë pjesëve të botës, përfshirë Shtetet e Bashkuara, Britaninë dhe Indinë, do të zgjasin më shumë.
Nuk do të ishte e ekzagjeruar të thuhet se ndërsa i shohim nga afër ato hendeqe, kemi filluar që t’i urrejmë njerëzit në anën tjetër. Kjo urrejtje është e nxitur nga cinikët dhe ajo ushqehet pothuajse çdo ditë në mënyra të ndryshme. Nuk është e lehtë të shohësh se si mund të kapërcehet kjo humnerë, se si dashuria mund ta gjejë një mënyrë për ta bërë këtë.
Shënim: Salman Rushdie, është një romancier, eseist dhe shkrimtar i njohur iranian. Kjo ese është shkëputur nga libri i tij i fundit “Gjuhët e së vërtetës:Ese 2003-2020”.
