Shkencëtarët kanë zgjidhur misterin e Stonehenge, duke gjetur vendin ku kanë origjinën shumica e megalitikëve që përbëjnë këtë monument popullor në Wiltshire, Angli, falë një modeli thelbësor prej guri që është ruajtur në Shtetet e Bashkuara për dekada të tëra.

Hulumtimet gjeokimike tregojnë se 50 nga 52 gjenomet e bllokut të verdhë, të njohur si sarsen, burojnë 25 kilometra larg vendndodhjes West Woods në afërsi të zonës Wiltshire Marlborough Downs, thanë studiuesit të mërkurën.

Sarsenët ishin ngritur në Stonehenge rreth vitit 2500 Para Erës së Re. Më i madhi prej tyre është i lartë 9.1 metra, dhe më i rëndi peshon 30 tonë.

“Sarsenët formojnë një rreth të brendshëm kulti dhe një strukturë qendrore megalitike (dy gurë vertikalë që mbështesin një gur horizontale) në Stonehenge. Ata janë të mëdhenj”, tha gjeomorfologu i Universitetit Brighton David Nash, i cili drejtoi studimin e botuar në Science Advances.

“Se si u transferuan në këtë vend është çështje spekulimesh,” shtoi Nash. “Duke pasur parasysh madhësinë e shkëmbinjve, ata ishin tërhequr ose transportuar me rrota në Stonehenge. Ne nuk e dimë rrugën e saktë, por tani së paku kemi një pikë fillestare dhe mbarimi”.

Një shteg i gurëve më të vegjël nga Stonehenge çoi në Pembrokenshire në Uells 250 kilometra larg, por origjina e sarsenëve nuk mund të identifikohej.

Informacioni kryesor u sigurua nga një mostër e sarsenit, i izoluar gjatë punës së konservimit në fund të viteve ‘50, kur u futën mbështetës metalikë për të stabilizuar megalitikët e plasaritur.

Mostra thelbësore iu dhurua si suvenir një burri të quajtur Robert Phillips i cili punonte për një kompani të përfshirë në punën e ruajtjes dhe ishte në vend gjatë shpimit.

Philips mori mostrën me vete kur emigroi në SHBA në vitin 1977, duke jetuar në New York, Illinois, California dhe përfundimisht në Florida që nga ajo kohë, tha Nash. Në vitin 2018, Philips vendosi të kthejë kampionin në Mbretërinë e Bashkuar për kërkime. Ai vdiq këtë vit.

Studiuesit analizuan fragmente mostrash për të përcaktuar gjurmën gjeokimike të sarsenit nga i cili u mor mostra. Mbishkrimi përputhej me gurin që ende gjendej në West Woods dhe me të gjitha, përveç dy sarsenëve nga Stonehenge.

“Shpresoj që për shkak të asaj që kemi mësuar, njerëzit do të kuptojnë më shumë rreth ndërmarrjes së madhe të Stonehenge,” theksoi Nash.